Tinten van geluid (3)

Over het lichaam in Lichtblauw.

Laatste deel uit een driedelige blogserie over het schrijven van Lichtblauw, een radiohoorspel (30 minuten) in opdracht van het Letterenfonds en omroep AVROTROS.

In de futuristische dystopische vertelling Lichtblauw (speelt zich af in 2030) staat Nederland door een overstroming volledig onder water. Een militante studentengroep, aangestuurd door de jonge vrouw Reina, wacht vol spanning op de aankomst van de nieuwe leider van Nederland, Lieuwe, amper achttien, een jongen die met zijn mechanische aard en bovenaardse fraaie uiterlijk voor de job in de wieg is gelegd.

Ging blog twee over de stem en zijn relatie met de luisteraar, vandaag geef ik het woord aan het lichaam. Een ‘lichtblauw’ lichaam: jong maar volwassen genoeg om als autonoom lichaam te mogen functioneren. Mogen? Ja. Wettelijk, moreel, intuïtief. Autonoom is hier op te vatten als zelfstandig. Letterlijk onafhankelijk van wat ouderen (ouders) voorschrijven als wenselijk gedrag. Hm, ja, daar heb je het al; de eerste contouren van een grijs gebied van een verraderlijke complexiteit.
Maar goed, even aangenomen dat het lichtblauwe lichaam van een volwassen personage zelfstandig is, het is jong; wandelend vat van tegenstrijdigheden, tikkende tijdbom van hormonen, leuk verpakt, in de juiste vorm gedrukt door een Spartaanse neoconservatieve opvoeding drijvend op een contrast tussen mannen en vrouwen. Futuristische dystopieën grijpen vaak terug op idealen uit vervlogen tijden.
Op de radio is een lichaam onzichtbaar.

In het script stop ik als schrijver aanduidingen van dit lichaam, aanwijzingen, clous over wat het lichaam oproept bij de ander, insinuaties, complimenten: personage bekennen geïmponeerd te zijn door de verschijning van de ander. Manieren om de luisteraar aan het associëren te zetten en zelf de archetypische silhouetten met materiaal uit de eigen verbeelding aan te vullen. De ideale vrouw, het perfecte lijf, borsten die worden bezongen. Dat is heel erg niet van nu en heel erg wel. Wij, vrijdenkende mensjes levend in het jaar 2017, komen sinds kort mede dankzij het maatschappelijk gedragen #Metoo schoorvoetend in opstand, maar zij, personages van Lichtblauw leven in een ander tijdsgewricht van de toekomst.

De personages springen uitermate hardhandig met het lichaam om. Op het immense dek van het Lichtblauw hoofdkwartier, architectonisch gedrocht tussen vliegdekschip en boorplatform in, drilt de charismatische preses Reina haar ondergeschikten. Ze laat ze urenlang schrobben. Want het dek moet schoner dan schoon en veranderen in een blinkende landingsbaan. In elke ‘Reina scene’ komt dit schoonmaken als fysiek pressiemiddel voorbij. Ze is geobsedeerd. Het resultaat liegt er niet om. Onder haar bezielende leiding schrobben de feuten dit dek dat nooit schoon lijkt te worden met hun blote handen tot de vellen eraf liggen.

Het lichaam is een instrument, een stuk inwisselbaar gereedschap. Jong is de huid op de handen: het daagt de leiders uit om de zachtheid ervan te breken. Toch denk ik niet dat de grensoverschrijdende lichamelijke arbeid de luisteraar tijdens het luisteren naar Lichtblauw zal opvallen. Gewoon een stelletje studenten die ontgroend worden in een wereld waar vrouwen op handen en voeten over de grond kruipen met de dweil tussen de tanden.

In dit wrede universum waarin preses Reina de arme ‘onschuldige’ feuten met hun blote handen het dek laat schrobben, tot de vellen eraf liggen, is het lichaam wel het soort instrument waar de dragers zich bewust van zijn. Ze proberen wat lucht in de verbale uitwisselingen te kloppen, maken geforceerde grappen over het schoonheidsideaal, plagen elkaar dat ze moeten rondparaderen met ‘de borstjes vooruit’, stiekem trots op hun gestroomlijnde lichamen, heimelijk hopend op een rol als trophey wife. Reina, de vrouwelijke leider van Lichtblauw, is dankzij haar visionaire talent en politieke ervaring tot de tanden gewapend. Een ander wapen waar ze over beschikt is ironie. Haar pleegzusje en rechterhand niet. Titiana, toepasselijke bijnaam Tits, neemt haar fortuinlijke toekomst als mogelijke bijvrouw van een hoge positie man bloedserieus. Is fysiek uitermate strijdbaarder vanuit een grimmig besef van haar vrouwelijke underdogpositie.

Momenteel komen veel vrouwen massaal naar buiten over seksuele intimidatie, de schending van de integriteit van het vrouwelijk lichaam. Dat is een goede zaak. In Lichtblauw is er helaas geen #Metoo, er is een wreed universum waarin de sterksten slim en mooi moeten zijn. De lichamen zijn pure instrumenten, waarmee je een dek kunt reinigen, of hoog aan de sociale ladder kunt komen.

Ik zei al, het is een fictieve dystopie, niet de samenleving waar ik naar uitzie.

De uitzending van Lichtblauw op radiozender NPO1 is op een vrijdagavond (laat) tussen 11 november en 17 december. Met Anna Raadsveld als Reina en Matthijs van de Sande Bakhuyzen als Lieuwe. Regie: Yentl van Stokkum.

http://www.letterenfonds.nl/nl/entry/1642/fluiten-in-het-donker-4