Hard werken

Wat is hard werken wanneer je kunst maakt of een boek schrijft?

Ik merk dat een aarzelende schrijfhouding tot mooie gedachten leidt. Maar een vruchtbare manier om knopen door te hakken is het niet. Ik ben opgevoed door een vader (en een moeder) voor wie hard werken het mantra was van het leven. Werkte je niet dan was je lui, een synoniem voor een slecht mens. Dat hoorde je ze niet letterlijk zeggen, maar de boodschap was duidelijk.

En wat moest je verder doen met je vrije tijd?

Dit onderscheid tussen functioneel zijn, nuttig, geld verdienen, versus uitrusten, zondags naar de kerk, is steeds meer aan het verdwijnen, mede door een veranderende economie. Verouderde archetypes, een boer op een akker, een arbeider in een fabriek, zijn romantische drogbeelden. Ik moet het anders formuleren, niet het onderscheid maar het idee dat er een onderscheid is, tussen economisch productief zijn en niet-productief. De kunstenaar en schrijver in mij heeft flink te lijden onder beide opvattingen, vooroordelen, meningen, verwachtingen. Verkoop je goed?, is een populaire vraag als je vertelt dat je boeken schrijft. Je maakt ook kunst, schilder je?, een populaire tweede. Hard werken doe ik, elke dag weer.

Ik herinner me de verbazing van mijn buurman toen ik vertelde dat ik vroeg in de ochtend begon en vlak voor de avond stopte, de deur van de studio dichttrok, de werkdag was klaar. Hij had een romantisch beeld van de kunstenaar, schrijver, alleen aan het werk als er inspiratie was. En dat was ’s nachts. Het idee dat ik als een arbeider (zijn woorden) naar een specifieke werkplek ging (fabriek) om te produceren, strookte niet met zijn beeld, en zijn verwachtingen.